Sztuka romańska w Polsce - architektura, rzeźba, malarstwo
Włoskie i francuskie opactwa mogą skusić swym pięknem każdego miłośnika sztuki. Warto jednak pamiętać, że i polska sztuka romańska może się pochwalić wspaniałymi dziełami, obok których nie można przejść obojętnie. Gdzie ich szukać?
Romanizm w Polsce: tło historyczne
Sztuka romańska w Polsce wiąże się przede wszystkim z przyjęciem chrześcijaństwa oraz z pragnieniem „dopasowania” się do zmian, jakie zachodzą w zachodniej części Europy. Chrzest, przyjęty przez Mieszka I, otworzył mieszkańcom państwa polskiego drzwi do kultury śródziemnomorskiej oraz do jej dorobku. Efekt? Początki chrześcijaństwa w Polsce są okresem, w którym dynamicznie rozwija się sztuka, zazwyczaj podporządkowana Kościołowi i jego nauce. Podobnie jak we Francji, Włoszech i innych krajach europejskich, tak i w Polsce romanizm reprezentowany jest głównie przez budowle sakralne oraz znajdujące się w ich wnętrzach rzeźby i malowidła. Gdzie szukać najciekawszych przykładów sztuki romańskiej? Jakie są jej najbardziej charakterystyczne cechy?
Architektura romańska w Polsce
Romanizm w Polsce to przede wszystkim okres zakładania na ziemiach polskich zgromadzeń zakonnych. Swe filie zakładają tu m. in. benedyktyni i cystersi, z czasem pojawiają się też franciszkanie i przedstawiciele innych zgromadzeń. Wraz z nimi pojawiają się opactwa, które do dziś są ważnymi ośrodkami życia religijnego i pątniczego. Romańskim rodowodem mogą się zatem pochwalić opactwa w Tyńcu, Mogilnie, Koprzywnicy oraz w Jędrzejowie. Najciekawszymi perełkami romańskiej architektury na ziemiach polskich są jednak wspaniałe katedry. Spotkać je można w wielu miastach o średniowiecznym rodowodzie, jednak największym uznaniem cieszy się katedra w Gnieźnie. Ze względu na znajdujące się tu relikwie św. Wojciecha, dość szybko stała się ona ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym. Dziś jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych na terenie Wielkopolski oraz miejscem, do którego w dalszym ciągu przybywa wielu wiernych z całej Polski. Na terenie Krakowa można z kolei zachwycić się romańską kolegiatą św. Andrzeja, która zachwyca doskonale widocznymi cechami obronnymi. Wzniesiona w XI wieku z woli wojewody Sieciecha, jest jednocześnie jedną z ciekawszych budowli wzniesionych dzięki fundacji ówczesnych możnowładców. Surowa bryła tego kościoła jest dziś jednym z najbardziej charakterystycznych elementów w krajobrazie ulicy Grodzkiej, którą każdego dnia wędrują tłumy turystów z całego świata.
W gronie najciekawszych i najlepiej zachowanych budowli romańskich w Polsce znajduje się również kolegiata w Tumie pod Łęczycą. Jest to trójnawowa bazylika, mogąca się pochwalić m. in. dwukondygnacyjnym chórem oraz pięknym portalem, którego dekoracja rzeźbiarska wprawia w zachwyt każdego zaglądającego tu gościa.
Rzeźba romańska na ziemiach polskich
Sztuka romańska na ziemiach polskich to również rzeźba. Wprawdzie nie rozwijała się ona tak pomyślnie, jak rzeźba na terenie państw zachodniej, jednak i w Polsce nie brak ciekawych dzieł sztuki tego typu. Romanizm to przede wszystkim piękne portale prowadzące do świątyń. W tym gronie wyróżnia się portal w Tumie pod Łęczycą oraz kapitele kolumn, które można ujrzeć we wnętrzu tego kościoła. Ciekawymi rzeźbami może się pochwalić XII-wieczny kościół norbertanek w Strzelnie. Najważniejszym dziełem, z którym rzeźba romańska w Polsce najczęściej jest kojarzona, pozostają jednak słynne Drzwi Gnieźnieńskie. Wykonane w XII wieku z brązu, są ozdobione scenami przedstawiającymi życie św. Wojciecha. Każda z osiemnastu kwater to jedna scena, przedstawiona w niezwykle ciekawy sposób.
Malarstwo romańskie: nieliczne perełki średniowiecznej sztuki
Choć w krajach Europy Zachodniej zachowało się wiele ciekawych przykładów romańskiego malarstwa, w Polsce ocalało niewiele takich dzieł. Kto chce przekonać się, jak wyglądała sztuka malarska na ziemiach polskich w tym okresie, ten koniecznie powinien wybrać się do kolegiaty w Tumie pod Łęczycą. Tu znajduje się jedno z najwspanialszych malowideł, jakim może się pochwalić polski romanizm. Malowidło to przedstawia Chrystusa, Marię oraz św. Jana, którym towarzyszą skrzydlate stworzenia z głowami lwa, orła, byka i człowieka. To ciekawe przedstawienie tetramorfów z wizji Ezechiela z pewnością zasługuje na uwagę zarówno ze względu na przedstawioną tu scenę, jak i ze względu na swą artystyczną wartość.
Sztuka romańska w Polsce to wiele ciekawych budowli sakralnych, z którymi można się spotkać w wielu zakątkach kraju. I choć w ich wyposażeniu zaszło wiele zmian, wciąż są one w stanie oczarować nas swym historycznym charakterem oraz surowością - tak typową dla sztuki romańskiej rozwijającej się od X wieku na ziemiach polskich.
Komentarze