Styl romański i styl gotycki - kontrastowa historia sztuki. Porównanie stylu gotycki z romańskim należy rozpocząć od uzasadnienia genezy i znaczenia źródłosłowu "styl", następnie z kolei scharakteryzować konkretnie oba te style: gotycki i romański.
Styl w sztuce
Styl w sztuce to zespół cech który pozwala (potocznie mówiąc) "dopasować", czy też zakwalifikować daną sztukę do danej określonej epoki, zarówno w malarstwie jak i w rzeźbie, architekturze, literaturze, muzyce, a nawet modzie.
Styl gotycki - sztuka gotycka
Sztuka gotycka to przede wszystkim architektura gotycka. Na terenach dawnej Rzeczpospolitej to architektura obrazu kamienia i czerwonej, pruskiej cegły, która w dominowała na terenach polskich już od XIV wieku. Termin ten odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej).
Architektura gotycka
Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Budownictwo toteż skupione było przede wszystkim wokół funkcji sakralnych - oddających cześć Stwórcy. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Przykładami gotyku w Toruniu są kościoły św. Jana Chrzciciela i Ewangelisty, św. Jakuba oraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.
Styl romański - sztuka romańska
Sztuka romańska natomiast odznaczała się prostym, racjonalnym rozplanowaniem, początkowo na planie koła na podobieństwo rotundy, później na planie krzyża łacińskiego, który stanowił główny symbol chrześcijaństwa albo na planie trzech równoległych apsyd. Architektura romańska lubowała się w miękkich, pełnych łukach sklepień tzw. kolebkowych i krzyżowych. Potężne, masywne bryły o grubych murach często z wysokimi wieżami przypominały budowle obronne. Podstawowym materiałem budowlanym był kamień w formie starannie opracowanych ciosów. Stosunkowo niewielkie, miękko zaokrąglone okna przepuszczały mało światła, więc wnętrze kościołów romańskich było mroczne, sprzyjające atmosferze skupienia oraz modlitwy. Do głównych elementów romańskiego wnętrza należały przede wszystkim filary i arkady. Ociężałość i surowość tego stylu łagodziła dekoracja i wystrój, często niezwykle bogaty.
Malarze i rzeźbiarze chętnie wykorzystywali motywy ze świata zwierzęcego (tzw. bestiaria) i roślinnego, a także niezwykłe, niekiedy nietypowe, postacie. Rzeźby niejednokrotnie miały charakter alegoryczny, odnoszący się do motywów biblijnych; wyobrażenia Apokalipsy, pierwotnego zła, dobra, Boga i szatana.
Charakterystyczne cechy posiadała rzeźba romańska. Rzeźba romańska wykonywana była najczęściej z kamienia, rzadziej z drewna i brązu. Charakterystyczną jej cechą było to, że była nierozerwalnie związana z architekturą. Umieszczano ją również na kapitelach i trzonach kolumn. Tematyką rzeźby romańskiej była przede wszystkim hagiografia oraz sceny ze starego testamentu przeplatane motywami roślinnymi i zwierzęcymi.
Style w architekturze - zasięg stylu gotyckiego i zasięg stylu romańskiego
Zasięg stylu romańskiego, jak i również gotyckiego był niejednakowy, tzn. "wchodził" i zaczynał być stosowany nierówno we wszystkich krajach, w jednych wcześniej, w innych później. Zasięg występowania stylu gotyckiego obejmował Europę zachodnią i środkową, w Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Polsce, we Włoszech oraz nawet na północy - w Skandynawii i Niderlandach. Romańskiego zaś podobnie, wliczając w to jednak też obszary Bliskiego Wschodu.
Powodem wymienionych powyżej różnic (szczególnie dobrze zauważanych w aspekcie architektury) jest okres w jakim to style te się ukształtowały (lub to okres "odkształtował" się od stylów - pytanie filozoficzne). Z pewnością też to co widzimy gołym okiem (np. małe i wąskie okna w początkowej fazie stylu romańskiego, strzeliste kształty budynków w gotyku) odzwierciedlały poglądy społecznego w danym czasie, co widzimy bardzo dobrze po renesansie, który był swego rodzaju początkiem.
Komentarze