Architektura gotycka, styl gotycki - cechy charakterystyczne

Z czym kojarzy się nam gotyk? Ze średniowieczem, rycerzami, czymś ciemnym, mrocznym, tajemniczym, nieco groźnym. Bardzo słusznie, gdyż taki właśnie był: to styl średniowieczny, obejmujący wiele dziedzin kultury i sztuki, w tym malarstwo, rzeźbę oraz architekturę. W architekturze cechami gotyku były wysokie, strzeliste budowle, krzyżowe sklepienia i piękne witraże w oknach.

Gotyk jako styl w sztuce

Styl gotycki narodził się w średniowieczu, a dokładniej w jego drugiej połowie: powstał we Francji w XII wieku, rozwijał się w wieku XIII aż do pierwszej połowy XVI. W tym czasie przede wszystkim rozwijała się sztuka i architektura sakralna, stąd symbolem gotyku była katedra. Nie mniej jednak, miał miejsce również rozkwit architektury świeckiej, w tym stawianie gotyckich kamieniczek i rezydencji. Istotą gotyku miało być zbliżenie się do Boga i oddanie mu czci. Wyrazem tego miały być strzeliste wieże kościołów i zwieńczenia kamieniczek, jako nawiązanie do wypraw krzyżowych. Kolejnym symbolem gotyku był ostry łuk, złożony z dwóch elementów okręgu. Zwykle okalał piękne, gotyckie witraże.

Cechy architektury gotyckiej

Jakie cechy posiada architektura gotycka? Aby dokładnie je poznać, podzielić należy budowle na sakralne oraz świeckie. Gotyckie kościoły i katedry do budynki wysokie, strzeliste, smukłe. Budowane były z kamienia, w naszym kraju dominowała cegła. Ściany były lekkie, a otwory okienne duże i wysokie. Do środka promienie słońca wpadały nie tylko przez okna ale również przez piękne, wspomniane wcześniej, gotyckie witraże. Ich tematyka obejmowała wizerunki świętych, postaci biblijne, sceny z życia Jezusa. Kolorowe witraże doskonale oświetlały ale i dekorowały pomieszczenia, wpuszczając do środka wielobarwne światło. Dominowały stropy żebrowe oraz sklepienia krzyżowo-żebrowe podtrzymywane przez podpory. Całość zyskiwała dzięki temu na lekkości. W świątyniach znajdowało się wiele obrazów, rzeźb i innych dekoracji, utrzymanych również w stylu gotyckim. Tematyka obejmowała motywy roślinne i zwierzęce. Gotyk lubił motyw liści, bluszczu, kwiatów. Z motywów zwierzęcych ulubił sobie rzeźby ptaków oraz skulonych stworzeń, pełniących funkcję tak zwanych gargulców, czyli rynien dachowych: średniowiecznych rzygaczy.

W przypadku architektury świeckiej, styl gotycki służył budowie i rozbudowie fortyfikacji i innych budowli obronnych. Budowano na przykład barbakany, mające zabezpieczyć posiadłości władców. Styl gotycki widoczny jest również w architekturze ratuszy miejskich. Wiele z nich zyskało cechy typowe dla gotyku: są wysokie, strzeliste, o lekkiej bryle.

Architektura gotycka - przykłady budowli w Polsce i na świecie

W naszym kraju znajduje się wiele budowli, zbudowanych w stylu gotyckim. Są to kościoły, katedry, klasztory, zamki i kamienice. Większość z nich to uznane i cenione zabytki. Doskonałym przykładem architektury gotyckiej jest Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku w województwie kujawsko-pomorskim. To świątynia z XIV wieku, stanowiąca jeden z najpiękniejszych obiektów gotyckich w naszym kraju. To kościół trzynawowy z gotyckimi witrażami, rzeźbami i obrazami. Później dodano doń wiele neogotyckich i barokowych elementów.

W polskim Toruniu, mieście Mikołaja Kopernika, mieści się słynna Kamienica Kopernika, zwana też Domem Kopernika, pobudowana również w stylu gotyckim. Kamienica jest przykładem późniejszego gotyku, dziś mieści się tam muzeum. Gotycką budowlą jest znana Bazylika Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja Apostoła we Fromborku. Znajduje się tutaj ołtarz główny oraz późnogotycki poliptyk z piękną, gotycką rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem Jezus. Elementami, które zasługują na uwagę są gotycka kaplica świętego Jerzego orz epitafium Mikołaja Kopernika.

Elementy gotyckie zauważamy również w budownictwie obronnym, fortyfikacyjnym. Wiele elementów tego stylu znajduje się w Zamku Krzyżackim w Malborku. To zespół architektury gotyckiej, będący jednocześnie twierdzą obronną. Podobnie kwestia ma się w przypadku Kolegiaty w Starogardzie. W tym wypadku mamy jednak do czynienia z późnym gotykiem. W stylu gotyckim pobudowana została Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gdańsku. Znaną farę wzniesiono w XIV wieku jako kościół typowo gotycki. Dziś po wielu zniszczeniach i modernizacjach zyskał elementy innych stylów, w tym manieryzmu i baroku.

A co na południu kraju? Tutaj również jest wiele ciekawych przykładów architektury gotyckiej. Wiele z nich znajduje się w pięknym Krakowie. Gotycką świątynią jest oczywiście Kościół Mariacki. To wczesnogotycka bazylika halowa, wniesiona na miejscu dawnego kościoła romańskiego. Znajduje się tutaj słynny ołtarz autorstwa Wita Stwosza. Elementy gotyckie posiada także inny zabytek tego miasta, a mianowicie Barbakan w Krakowie. To budowla wzniesiona w stylu gotyckim, posiada siedem wieżyczek.

Przedstawicielem architektury gotyckiej jest również  Katedra Jana Chrzciciela we Wrocławiu. Stawiana była na przełomie XIII i XIV wieku jako świątynia typowo gotycka. Dziś widoczne są elementy barokowe, będące efektem późniejszych modernizacji. Kościół posiada gotycki korpus i nawę, następnie dodawane elementy barokowe, w tym prezbiterium i kapliczkę.

Elementy gotyckiego stylu posiada również zabytkowy Ratusz we Wrocławiu, znajdujący się na wrocławskich Rynku. To budowla późnogotycka, w elewacji wschodniej znajduje się zegar astronomiczny.

Budowle w stylu gotyckim spotkamy oczywiście i poza granicami naszego kraju, wiele ich znajduje się w rodzinnej dla gotyku Francji ale i również we Włoszech oraz innych państwach. Do najsłynniejszych gotyckich zabytków architektury należą Zamek Papieski w Awinionie,  Katedra w Kolonii, Katedra we włoskiej Sienie, Katedra w Paryżu oraz Kościół Świętej Anny w Wilnie.

Styl gotycki - jak dziś korzystać z jego cech?

Czy dzisiaj również możemy korzystać ze stylu gotyckiego, aranżując wnętrze swojego domu i mieszkania? Oczywiście, że tak i dodatkowo jest to modne posunięcie. Gotyk jako styl wykorzystywany w urządzaniu pomieszczeń pozwala nadać im tajemniczego, nieco mrocznego charakteru. To doskonała opcja do dużych mieszkań i domów, pamiętajmy jednak, by nie przesadzić ze stylizowaniem i nie otrzymać nieprzyjaznego i chłodnego wnętrza.

Jak urządzić gotycki salon? Postawmy na zdecydowane kolory, na przykład fiolet czy bordo, do tego ciemne meble i ciężkie zasłony: całość zyska mrocznego ale i ciekawego klimatu. Jeśli chcemy gotyk w nieco łagodniejszym wydaniu, postawmy na cegłę, zarówno w formie tapety, jak i jej imitacji na ścianie. Do tego żyrandol, stylizowana kanapa i tematycznie dobrane obrazy. Możemy również wybrać fototapetę z gotyckim motywem, na przykład średniowiecznej fortyfikacji. Gotycka kuchnia przypomina te ze średniowiecznych zamków: kolory są stonowane, ciemniejsze, przeważa cegła, np. na ścianie ale można zastąpić ją kamieniem. Do tego ciemne drewno i stylizowane dodatki. Gotycka łazienka również powinna być stylizowana na pomieszczenie z gotyckiego zamku: stylizowana wanna z zasłoną, lustro w ozdobnej ramy i świecznik zamiast lampy: całość zyska tajemniczego charakteru.

Urządzanie sypialni w stylu gotyckim to doskonała okazja do bawienia się stylem i konwencjami. Możemy bowiem stać się posiadaczami bajkowego wręcz pomieszczenia, przywodzącego na myśl królewskie komnaty… Jak się do tego zabrać? Zacznijmy oczywiście od kolorów: mogą to być ciemne, zdecydowane barwy ale i kolory jasne, np. w towarzystwie tematycznej fototapety. Możemy również pokusić się - jak w przypadku salonu - o ozdobienie ściany cegłami. Później przychodzi czas na łóżko. W przypadku sypialni stylizowanej na gotyk powinno być duże i również stylizowane: przyda się zdobione wezgłowie oraz baldachim, zwłaszcza w sypialni kobiecej. W takiej sypialni zrezygnujmy z tradycyjnej lampy na rzecz zdobionego żyrandola. Każda pani z kolei ucieszy się ze stylizowanej toaletki. Rolety zamieńmy na zasłony, w gotyckiej sypialni doskonale prezentować się będą zwłaszcza zasłony ciężkie, masywne.