Maszkaron

Maszkaron (z wł. "mascarone") to ozdobny motyw architektoniczny przedstawiający groteskową, często zniekształconą twarz lub głowę. W sztuce europejskiej maszkarony pojawiały się przede wszystkim na elewacjach budynków, jako część dekoracji architektonicznych, szczególnie popularne były w okresie renesansu i baroku.

Charakterystyka maszkaronów

Maszkarony najczęściej przedstawiają ludzkie twarze o wyolbrzymionych i przerysowanych cechach, ale mogą to być również twarze zwierząt, mitycznych stworzeń (jak chimery czy gryfy) lub postaci fantastycznych. Maszkarony były umieszczane na różnych elementach budynków, takich jak gzymsy, zworniki, balustrady, portale, fontanny i tympanony. Służyły jako elementy dekoracyjne, ale również symboliczne i ochronne. Styl maskaronów różnił się w zależności od okresu i regionu - w renesansie często były bardziej klasyczne, inspirowane antycznymi wzorcami, podczas gdy w baroku stawały się bardziej wybujałe i skomplikowane.

Role maszkaronów

• Funkcja ozdobna - dodawanie charakteru i bogactwa estetycznego budynkowi.
• Funkcja symboliczna - często wierzono, że groteskowe twarze odstraszają złe duchy i chronią budynek oraz jego mieszkańców.
• Funkcja praktyczna - maszkarony czasami pełniły funkcję maskującą lub konstrukcyjną, np. zasłaniając łączenia elementów architektonicznych.

Przykłady maszkaronów

W okresie renesansu maszkarony były popularne w architekturze włoskiej. Przykłady można znaleźć w budowlach Florencji czy Wenecji, gdzie często zdobiły fasady pałaców. W okresie baroku maszkary stały się bardziej skomplikowane i dramatyczne. Są widoczne w wielu europejskich miastach, w tym w architekturze francuskiej i niemieckiej. Maszkarony były również wykorzystywane w architekturze secesyjnej i eklektycznej w XIX i na początku XX wieku.

W Polsce maszkarony można zobaczyć na wielu zabytkowych budynkach, zwłaszcza w większych historycznych miastach takich jak Kraków, Warszawa, Wrocław, Gdańsk, Poznań. Są one często częścią bogato zdobionych kamienic i pałaców, np.:

• Kraków - kamienice na rynku głównym, budynek Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• Warszawa - kamienice przy ul. Nowy Świat, Pałac Kultury i Nauki (bardziej współczesny budynek, jednakże na jego fasadach można znaleźć elementy dekoracyjne nawiązujące do tradycyjnych maszkaronów),
• Wrocław - rynek, kamienice. Wrocławski Rynek jest pełen zabytkowych kamienic z różnymi dekoracjami, w tym maskaronami. Warto zwrócić uwagę np. na kamienice "Jaś" i "Małgosia".
• Gdańsk - ratusz, kamienice na Długim Targu, takie jak np. Dwór Artusa,
• Poznań - ratusz, kamienice na Starym Rynku, zwłaszcza te wokół ratusza.

Maszkaron to interesujący element dekoracyjny architektury, który łączy w sobie estetykę, symbolikę i funkcjonalność, będąc świadectwem bogatej historii sztuki europejskiej.