Arkada to wyjątkowo dekoracyjny element architektoniczny, którego początki sięgają aż starożytności. Pierwsze arkady powstały się w Starożytnym Rzymie, stąd też wywodzi się nazwa tego elementu architektonicznego. Sprawdź, czym właściwie jest arkada, jak wyglądały na przełomie wieków oraz co po łacinie oznacza słowo arcus.
Pierwsze arkady powstały w Starożytności, gdzie były nieodzownym elementem rzymskich akweduktów. W starożytnym Rzymie pełniły najczęściej funkcję ozdobną, a także osłaniały mieszkańców przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Jednak największą popularnością cieszyły się w renesansie, gdzie wykorzystywano je jako element konstrukcyjny budowli. W renesansie służyły one do przenoszenia ciężaru wyższych kondygnacji budynku i stanowiły wsparcie dla komnat i tarasów położonych na piętrze.
Co to jest arkada?
Arkada to podpora, składająca się z dwóch ozdobnych kolumn lub filarów podtrzymujących łuk charakterystyczny dla rzymskiej architektury. Początkowo arkady były ozdobnym elementem architektury rzymskiej, jednak już wtedy każda arkada była zwieńczona łukiem, pod którym można było skryć się przed słońcem lub deszczem. W Starożytnym Rzymie arkady były budowane w rzędach, tworząc długie akwedukty wodne. W renesansie natomiast wykorzystywano je jako element konstrukcyjny piętrowych budynków. Wówczas to zaczęto je budować jako podporę, wzmocnienie dla wyższych pięter.
Starożytne arkady rzymskie
Pierwsze arkady powstały w Starożytnym Rzymie jako element ozdobny długich rzymskich akweduktów wodnych. Ten wyjątkowo ozdobny element architektoniczny szybko przypadł rzymianom do gustu, wówczas zaczęto budować piękne rzymskie mosty z arkadami. Wkrótce te rzymskie podpory były stosowane w budownictwie użyteczności publicznej, zdobiły okazałe piętrowe rzymskie budowle. Przykładem klasycznej rzymskiej arkady jest Rzymskie Koloseum z trzema piętrami.
Ślepe arkady średniowieczne
W średniowieczu natomiast budowano tak zwane arkady ślepe, które zachowały klasyczny układ, czyli dwie kolumny zwieńczone łukiem, natomiast otwór w arkadzie był zabudowany murem. Takie elementy architektoniczne są dostępne w architekturze miejskiej do dzisiaj. Wiele przedwojennych kamienic i dworków, a także kościołów jest zdobiona ślepymi arkadami. Mimo, że szczyt popularności ślepych arkad przypada na średniowiecze, późniejsi architekci często stosowali je jako element dekoracyjny dużych ścian bez okien. Ślepe arkady są charakterystyczne dla architektury romańskiej, w której nazywano je blendami arkadowymi.
W Średniowieczu arkady zdobiły miejsce mury, ściany zamków i pałaców. Kościoły i ważne średniowieczne budynki oprócz ślepych arkad były zdobione fryzem. Jest to zdobienie przypominające ozdobny szlaczek tuż pod okapem budynku. Ze względu na ogrom pracy związany z wykonaniem fryzu, najczęściej ozdobiona nim był fasada budynku. Średniowieczny fryz arkadowy składał się z szeregu niewielkich łuków zachodzących na siebie.
Arkady w renesansie
Arkady były również obecne architekturze renesansu, ówcześni architekci, poszukując inspiracji, często wzorowali się na starożytnej architekturze. Renesansowe arkady pełniły przeważnie ważny element konstrukcyjny budynków, wpierając wyższe kondygnacje. Były one budowane w renesansie na zamkach, pałacach, a także wokół pięknych kamienic. Ponadto nie były one tylko technicznym elementem konstrukcyjnym - w architekturze renesansu miały jeszcze jedną funkcję - dobudowane do ścian budynków pełniły funkcję zadaszonych korytarzy i klatek schodowych, z które prowadziły do poszczególnych komnat. W renesansie arkadami otaczano krużganki, zewnętrzne korytarze i dziedzińce - są typowym elementem charakterystycznym dla renesansowej architektury.
Arkada - rodzaje
Na przestrzeni lat arkady ewoluowały i obecnie rozróżniamy:
- arkady kolumnowe, czyli klasyczne arkady, w których łuk jest wsparty na dwóch kolumnach. Mogą występować pojedynczo lub w długich rzędach;
- arkady filarowe - to łuk wsparty na dwóch filarach;
- arkady filarowo-kolumnowe, w których na jednej kondygnacji łuk jest wsparty na kolumnach, natomiast na wyższych kondygnacjach na filarach;
- arkady ślepe, czyli najpopularniejsze w okresie średniowiecza blendy arkadowe, w których otwór pod łukiem jest z jednej strony zamknięty ścianą. Arkady ślepe najczęściej pełniły funkcję ozdobną, rzadziej schronienie przed deszczem dla przechodniów.
Arkady we współczesnej architekturze
We współczesnej architekturze arkady występują jako osłona balkonów i tarasów przed palącym słońcem w ciepłych krajach. Niektóre współczesne europejskie wille również są zdobione kolumnami i łukiem na wzór starożytnych arkad i pełnią funkcję półotwartej werandy.
Czy wiesz, że: Najdłuższy ciąg arkad znajduje się we włoskim mieście Bolonia i mierzy aż 37 km, a większość z tych arkad powstała między XI i XVI wiekiem. Długi rząd bolońskich arkad miał chronić mieszkańców, studentów i kupców przed palącym słońcem i deszczem.
W Polsce najpiękniejsze arkady można zobaczyć na Wawelu. Natomiast ślepe średniowieczne arkady są elementem polskiej architektury sakralnej i występują na wielu zabytkowych kościołach. Ślepe arkady można również spotkać w Polsce na ścianach przedwojennych pałaców i eleganckich kamienic.
Komentarze